11.10.10
1.4.10
ფოტოგრაფია და ფერწერა
ხელოვნებაში ოდითგანვე არსებობდა ზოგიერთი დარგების მჭიდრო ურთიერთკავშირი და ერთიანობა, ანუ სინთეზი, და რომ არსებობს სინთეზური ხელოვნების დარგები, მაგ: თეატრი,ოპერა, ბალეტი და სხვა. სახვით ხელოვნებაში ასეტი სინთეზის მაგალითია თუნდაც ქანდაკებით, ფრესკით ან ვიტრაჟით შემკული შენობა, მაგრამ თანამედროვე ეპოქაში გაჩნდა მრავალი სრულიად ახალი დარგი, რომლებმაც იმოქმედეს ძველ, ტრადიციულ დარგებზე ან მათთან შერწყმით სრულიად ახალი შექმნეს.
მაგ: ავიღოტ ფოტოგრაფია. მას ბევრი რამ აქვს საერთო ფერწერასთან: ორივე მათგანი ბრტყელ ზედაპირზე სივრცობრივი და მოცულობრივი გამოსახულების ილუზიას ქმნის, თუმცა მასალები, იარაღები და გამოსახვის საშუალებები ორივეს განსხვავებული აქვს. ფოტოგრაფია ზუსტად ასახავს რეალობას და ასევეა რეალისტური ხელოვნებაც, რომელიც გაბატონებული იყო ევროპაში რენესანსის ეპოქიდან XX საუკუნემდე. ამიტომაც იყო, რომ თავდაპირველად, როდესაც XIX ს-ის 20-იან წლებში ნისეფორ ნიეპსის და ლუი დაგერის მოღვაწეობის შედეგად, ჩნდება პირველი ფოტოგრაფიები (ანუ,როგორც მას მაშინ უწოდებდნენ, ჰელიოგრაფიები და დაგეროტიპები), საზოგადოებაში დიდი მღელვარება და კამათი დაიწყო: ზოგს მიაჩნდა,რომ ფოტოგრაფია იმდენად სრულყოფილი რამ არის, რომ ფერწერა საჭირო აღარაა და ეს აღმოჩენა მას "მოკლავს", სხვები თვლიდნენ, რომ ხელოვნება მხოლოდ ისაა, რაც ხელით სრულდება და აღშფოთებულები იყვნენ "მექანიკური ურჩხულის უსულგულო ნაწარმით" , ზოგიც ამ აღმოჩენის სამეცნიერო და პრაქტიკულ ღირებულებას აღიარებდა, მხატვრულს კი-არა.
საქართველოში ფოტოგრაფია XIX ს-ის II ნახ. შემოდის. პირველი ქართველი პროფესიონალი ფოტოგრაფი, ალექსანდრე როინაშვილი, ძირითადად დოკუმენტური ფოტოგრაფიის დარგში მუშაობდა. მისი წყალობით მომავალ თაობებს შემორჩათ საზოგადო მოღვაწეთა და ხელოვანთა მდიდარი პორტრეტული გალერეა, ისტორიული და არქიტექტურული ძეგლების ფოტოები, ქალაქური ხედები და პეიზაჟები.
მაგ: ავიღოტ ფოტოგრაფია. მას ბევრი რამ აქვს საერთო ფერწერასთან: ორივე მათგანი ბრტყელ ზედაპირზე სივრცობრივი და მოცულობრივი გამოსახულების ილუზიას ქმნის, თუმცა მასალები, იარაღები და გამოსახვის საშუალებები ორივეს განსხვავებული აქვს. ფოტოგრაფია ზუსტად ასახავს რეალობას და ასევეა რეალისტური ხელოვნებაც, რომელიც გაბატონებული იყო ევროპაში რენესანსის ეპოქიდან XX საუკუნემდე. ამიტომაც იყო, რომ თავდაპირველად, როდესაც XIX ს-ის 20-იან წლებში ნისეფორ ნიეპსის და ლუი დაგერის მოღვაწეობის შედეგად, ჩნდება პირველი ფოტოგრაფიები (ანუ,როგორც მას მაშინ უწოდებდნენ, ჰელიოგრაფიები და დაგეროტიპები), საზოგადოებაში დიდი მღელვარება და კამათი დაიწყო: ზოგს მიაჩნდა,რომ ფოტოგრაფია იმდენად სრულყოფილი რამ არის, რომ ფერწერა საჭირო აღარაა და ეს აღმოჩენა მას "მოკლავს", სხვები თვლიდნენ, რომ ხელოვნება მხოლოდ ისაა, რაც ხელით სრულდება და აღშფოთებულები იყვნენ "მექანიკური ურჩხულის უსულგულო ნაწარმით" , ზოგიც ამ აღმოჩენის სამეცნიერო და პრაქტიკულ ღირებულებას აღიარებდა, მხატვრულს კი-არა.
საქართველოში ფოტოგრაფია XIX ს-ის II ნახ. შემოდის. პირველი ქართველი პროფესიონალი ფოტოგრაფი, ალექსანდრე როინაშვილი, ძირითადად დოკუმენტური ფოტოგრაფიის დარგში მუშაობდა. მისი წყალობით მომავალ თაობებს შემორჩათ საზოგადო მოღვაწეთა და ხელოვანთა მდიდარი პორტრეტული გალერეა, ისტორიული და არქიტექტურული ძეგლების ფოტოები, ქალაქური ხედები და პეიზაჟები.
29.1.10
ქართველი მოქანდაკე ქალები
ქართველ მხატვარ ქალთა სახელები მხოლოდ თანამედროვე ეპოქაში გვხვდება. იგივე შეიძლება ითქვას ქართველ მოქანდაკე ქალებზეც, მაგრამ აქ კიდევ ერთი განსაკუთრებული გარემოება უნდა ღინიშნოს: ანტიკური ხანის ქანდაკება საქართველოში პრაქტიკულად არ შემოგვრჩა, შუა საუკუნეებში კი მრგვალი ქანდაკება საერთოდ არ იყო, მხოლოდ რელიეფი და სკულპტურული ორნამენტები. ასე იყო ბიზანტიაშიც და სხვა მართლმადიდებელ ქვეყნებშიც- იმიტომ, რომ სამგანზომილებიანი ძეგლები იქ უბრალოდ იკრძალალებოდა. დასავლეთ ევროპაში კი შუა საუკუნეების დროინდელი ტაძრების ფასადები პრაქტიკულად მთლიანად ქანდაკებებითაა დაფარული და შიგნითაც წმინდანთა ქანდაკებები დგას.
რატომ ხდებოდა ასე? ამ კითხვაზე პასუხი, რომ გავცეთ, კვლავ ისტორიულ კონტექტს უნდა მივმართოთ. შორეულ წარსულში, როდესაც ქრისტიანობა ახალი სარწმუნოება იყო, ბიზანტიაში მრგვალი ქანდაკება იმიტომ აიკრძალა, ეომ ადამიანებს წარმართული ანტიკური ღმერთების - ათენას, ზევსის და სხვათა ძეგლები არ გახსენებოდათ. ბიზანტიიდან შემდეგში ეს წესი სხვა მართლმადიდებლურ ქვეყანაშიც გავრცელდა. დასავლეთ ევროპაში კი ამ დროს მოსახლეობა ძირითადად აქ ჩამოსახლებული მომთაბარე დამპყრობლების შთამომავლები იყვნენ, რომლებიც ადგილობრივ მოსახლეობას შეერწყნენ. მათ ანტიკური ეპოქა არ გაუვლიათ, შესაბამისად არც ანტიკური ღვთაებების ძეგლთა გახსენების საშიშროება ელოდათ. ამიტომ მათ ქანდაკებების ისტორია პირდაპირ ქრისტიან წმინდანთა ფიგურების გამოსახვიტ დაიწყო.
საქართველოში რეალისტური მრგვალი ქანდაკება XIX ს-ის ბოლოს ყალიბდება, დიდი მოქანდაკის, როდენის მოწაფის, იაკობ ნიკოლაძის თაოსნობით. მაგრამ თბილისის სამხატვრო აკადემიაში აღზრდილ ქართველ მოქანდაკეთა მთელი თაობა პირველად 30-იან წლებში გამოდის ასპარესზე. მათ შორის ღირსეული ადგილი ეკუთვნის ი.ნიკოლაძის მოსწავლეს, ნინო წერეთელს.
ამავე პერიოდში იწყებს მოღვაწეობას კიდევ ერთი ქართველი მოქანდაკე ქალი, ელენე მაჩაბელი. იგი მუშაობდა არა მარტო კამერული, არამედ მონუმენტური ქანდაკების დარგშიც. მისი ყველაზე ცნობილი ნამუშევარია არსენა მარაბელის მონუმენტური ძეგლი, რომელიც ოსტატურად არის ჩაწერილი მცხეთის გარემოში.
მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ქართული ქანდაკების განვითარების საქმეში ცნობილმა მხატვარმა და მოქანდაკემ, თამარ აბაკელიამ. მისი ნამუშევრები ჟანრობრივად ძალზე მრავალფეროვანია - იგი ასრულებდა პორტრეტებსაც, მონუმენტურ ძეგლებსაც, მასვე ეკუთვნის რელიეფური ფრიზი, რომელიც იმელის შენობის ფასადძეა გამოსახული.
თამარ აბაკელია – კოლმეურნის ოჯახი, 1939 წ.
თამარ აბაკელია – შურს ვიძიებთ, 1944 წ
რატომ ხდებოდა ასე? ამ კითხვაზე პასუხი, რომ გავცეთ, კვლავ ისტორიულ კონტექტს უნდა მივმართოთ. შორეულ წარსულში, როდესაც ქრისტიანობა ახალი სარწმუნოება იყო, ბიზანტიაში მრგვალი ქანდაკება იმიტომ აიკრძალა, ეომ ადამიანებს წარმართული ანტიკური ღმერთების - ათენას, ზევსის და სხვათა ძეგლები არ გახსენებოდათ. ბიზანტიიდან შემდეგში ეს წესი სხვა მართლმადიდებლურ ქვეყანაშიც გავრცელდა. დასავლეთ ევროპაში კი ამ დროს მოსახლეობა ძირითადად აქ ჩამოსახლებული მომთაბარე დამპყრობლების შთამომავლები იყვნენ, რომლებიც ადგილობრივ მოსახლეობას შეერწყნენ. მათ ანტიკური ეპოქა არ გაუვლიათ, შესაბამისად არც ანტიკური ღვთაებების ძეგლთა გახსენების საშიშროება ელოდათ. ამიტომ მათ ქანდაკებების ისტორია პირდაპირ ქრისტიან წმინდანთა ფიგურების გამოსახვიტ დაიწყო.
საქართველოში რეალისტური მრგვალი ქანდაკება XIX ს-ის ბოლოს ყალიბდება, დიდი მოქანდაკის, როდენის მოწაფის, იაკობ ნიკოლაძის თაოსნობით. მაგრამ თბილისის სამხატვრო აკადემიაში აღზრდილ ქართველ მოქანდაკეთა მთელი თაობა პირველად 30-იან წლებში გამოდის ასპარესზე. მათ შორის ღირსეული ადგილი ეკუთვნის ი.ნიკოლაძის მოსწავლეს, ნინო წერეთელს.
ამავე პერიოდში იწყებს მოღვაწეობას კიდევ ერთი ქართველი მოქანდაკე ქალი, ელენე მაჩაბელი. იგი მუშაობდა არა მარტო კამერული, არამედ მონუმენტური ქანდაკების დარგშიც. მისი ყველაზე ცნობილი ნამუშევარია არსენა მარაბელის მონუმენტური ძეგლი, რომელიც ოსტატურად არის ჩაწერილი მცხეთის გარემოში.
მნიშვნელოვანი როლი შეასრულა ქართული ქანდაკების განვითარების საქმეში ცნობილმა მხატვარმა და მოქანდაკემ, თამარ აბაკელიამ. მისი ნამუშევრები ჟანრობრივად ძალზე მრავალფეროვანია - იგი ასრულებდა პორტრეტებსაც, მონუმენტურ ძეგლებსაც, მასვე ეკუთვნის რელიეფური ფრიზი, რომელიც იმელის შენობის ფასადძეა გამოსახული.
თამარ აბაკელია – კოლმეურნის ოჯახი, 1939 წ.
თამარ აბაკელია – შურს ვიძიებთ, 1944 წ
Abonnieren
Posts (Atom)